Hürriyet ve İtilaf Fırkası Düşman Cemiyet Mi? Bir Psikolojik Mercekten Analiz
İnsan davranışları, tarihsel olayları anlamamıza yardımcı olacak çok değerli ipuçları sunar. Her birey, içinde bulunduğu sosyal, psikolojik ve kültürel bağlamlar doğrultusunda belirli duygusal ve bilişsel tepkiler verir. Bu tepkiler bazen, toplumsal hareketlerin ya da siyasi gelişmelerin şekillenmesinde belirleyici rol oynar. Peki, bir siyasi parti ya da toplumsal yapı ‘düşman’ olarak tanımlanabilir mi? Hürriyet ve İtilaf Fırkası bu çerçevede nasıl bir yer tutar?
Siyasi bir oluşum, “düşman cemiyet” olarak tanımlandığında, çoğu zaman bir toplumun veya bir grup insanın, söz konusu yapıya karşı beslediği korku, öfke ve güvensizlik gibi duygular söz konusu olur. Hürriyet ve İtilaf Fırkası’nın kuruluş amacı, İttihat ve Terakki Cemiyeti’ne karşı muhalefet oluşturmak olduğu düşünüldüğünde, bu soruya verilecek cevaplar oldukça farklılaşabilir. Bir psikolog olarak, bu tür siyasi kavramları analiz ederken, bilişsel, duygusal ve sosyal psikoloji perspektiflerini kullanarak derinlemesine bir inceleme yapmak faydalı olacaktır.
Bilişsel Psikoloji Perspektifi: Düşman Algısı ve Kategorilendirme
Bilişsel psikoloji, insanların çevrelerindeki dünyayı nasıl algıladığını, sınıflandırdığını ve karar verdiğini araştırır. Bir grup ya da toplumun “düşman” olarak nitelendirilen başka bir gruba karşı hissettikleri duygular genellikle bilişsel bir süreçten geçer. Bu süreçte, önyargılar, stereotipler ve gruplararası karşıtlıklar devreye girer. Hürriyet ve İtilaf Fırkası’nın İttihat ve Terakki’ye karşı muhalefeti, aslında çok temel bir kategorilendirme sürecinin sonucudur. Yani, bu iki grubun birbirine karşı “biz ve onlar” şeklinde bir ayrım yaptığı düşünülürse, burada bilişsel düzeyde bir gruplaşma ve karşıt gruba olan güvensizlik söz konusu olabilir.
İttihat ve Terakki’nin diktatörlük eğilimleri ve tek parti yönetim anlayışı, Hürriyet ve İtilaf Fırkası tarafından, bir tehdit olarak algılanmıştır. Bu tehdit algısı, zihinsel olarak karşıt bir grup yaratma sürecine yol açar ve bu grup, zamanla bir düşman figürü haline gelir. İnsanlar, tehlikeye karşı koruma içgüdüsüyle hareket ederek, “diğer” grubu negatif bir biçimde kategorize eder. Bu tür bir bilişsel yapı, İtilaf Fırkası’nın kendisini “özgürlük” ve “demokrasi” savunucusu olarak tanımlamasına karşılık, İttihat ve Terakki’nin “otoriter” ve “despot” olarak etiketlenmesine yol açar. Sonuç olarak, bu tür bir kategorizasyon, her iki grubun karşılıklı olarak birbirini düşman olarak görmesine yol açabilir.
Duygusal Psikoloji Perspektifi: Korku, Öfke ve Güvensizlik
Duygusal psikoloji, insanların duygularının davranışlarını nasıl şekillendirdiğini inceleyen bir disiplindir. Hürriyet ve İtilaf Fırkası, bir grup insanın hissiyatlarını doğrudan yansıtan bir yapıdır. İttihat ve Terakki’ye karşı duyulan öfke, korku ve güvensizlik, Hürriyet ve İtilaf’ın temellerinde yer alır. 1912’de kurulan bu fırka, özellikle genç Osmanlı aydınları ve ordu mensupları tarafından desteklenmiştir. Bu grup, İttihat ve Terakki’nin yönetim tarzından duyduğu rahatsızlıkla birleşerek, kendi ideolojik çizgilerini oluşturmuşlardır.
Duygusal düzeyde bakıldığında, Hürriyet ve İtilaf Fırkası, toplumsal bir adalet ve özgürlük mücadelesi veren bir yapı olarak görülmüş olabilir. Ancak, bu tür bir “özgürlük” mücadelesi, her zaman karşıtlarını negatif bir şekilde etiketlemeye yol açabilir. Hürriyet ve İtilaf Fırkası, kendisini savunma mekanizması olarak tanımlarken, karşı tarafı da düşmanlaştırmış olabilir. Bu, savaşta düşmanın kötülükleriyle ilgili propagandaların psikolojik etkisini hatırlatır. İnsanlar, karşılaştıkları tehditlere karşı doğal olarak korku ve öfke duyarlar, ve bu duygular düşman algısının pekişmesine neden olur. İtilaf Fırkası, aynı zamanda bu korku ve öfkeyi harekete geçirecek bir dil kullanmış, İttihat ve Terakki’nin “despotizmini” vurgulamıştır.
Sosyal Psikoloji Perspektifi: Grup Kimliği ve İttifaklar
Sosyal psikoloji, bireylerin grup içindeki davranışlarını ve grup dışı gruplarla etkileşimlerini inceler. Hürriyet ve İtilaf Fırkası’nın bir “düşman cemiyet” olarak görülmesi, sadece bir grup içerisindeki bireylerin kendilerini tanımlama biçimlerinden kaynaklanmaz; aynı zamanda grup dışındaki diğer aktörlerle kurdukları ittifaklardan da beslenir. Hürriyet ve İtilaf Fırkası, dışarıdan gelen desteklerle (özellikle İngiliz ve Fransızlar gibi yabancı devletlerle olan ilişkileri) kendisini güçlendirmeye çalıştı. Bu durum, grup içindeki aidiyet duygusunu pekiştirirken, diğer grupları “öteki” olarak görme anlayışını da körüklemiştir.
Bir grup kimliği oluşturulurken, dışlama ve dışlanma, grubun kendini tanımlamasında önemli bir faktördür. Hürriyet ve İtilaf Fırkası, kendisini “özgürlükçü” ve “halkçı” olarak tanımlarken, İttihat ve Terakki’yi “otoriter” ve “halk karşıtı” olarak konumlandırmıştır. Bu tür sosyal psikolojik süreçler, grup kimliğini oluştururken dışlanan grubun, yani “düşman” olarak tanımlanan grubun, daha da negatifleşmesine yol açar.
Sonuç: Düşman Cemiyet Mi? Gerçekten Öyle Mi?
Bir grubun düşman olarak tanımlanması, o grubun tüm özelliklerinin ve kimliğinin sadece olumsuzluk üzerinden algılanmasına yol açar. Hürriyet ve İtilaf Fırkası’nın İttihat ve Terakki’yi “düşman” olarak görmesi, yalnızca tarihsel bir gerilim değil, aynı zamanda psikolojik bir süreçtir. Bu tür gruplar, kendi kimliklerini inşa ederken, dışlanmış diğer grupları olumsuz bir şekilde tanımlar ve onlara karşı öfke, korku ve güvensizlik duyguları beslerler. Sonuçta, bu tür gruplar arasındaki ilişkiler, her iki tarafın da düşmanlaştırıcı tutumlarıyla şekillenir.
Peki, sizce bir grup için düşman olarak tanımladığınız bir başka grup, sadece bizim algımız mı? Bu tür “düşman” kavramlarının insanlar arasındaki ilişkileri nasıl şekillendirdiğini düşündüğünüzde, kendi içsel dünyamızdaki bu psikolojik süreçler hakkında ne gibi çıkarımlar yapabilirsiniz? Yorumlarınızda bu konuda düşüncelerinizi paylaşabilirsiniz.